Adam Stanisław Krasiński

Adam Stanisław Krasiński (ur. 4 kwietnia 1714 r., zm. w listopadzie 1800 r. w Krasnem) - biskup kamieniecki, jeden z przywódców konfederacji barskiej.
Był synem Jana Józefa Krasińskiego, późniejszego kasztelana wiskiego i Elżbiety Teresy z Sołtyków oraz bratem Michała Hieronima, marszałka generalnego konfederacji barskiej w Koronie. Kształcił się w Rzymie, Paryżu i w Krakowie. Był kanonikiem płockim, proboszczem i dziekanem łęczyckim, kanonikiem gnieźnieńskim (1753), sekretarzem wielkim koronnym (1959). 24 września 1759 r. prekonizowany biskupem kamienieckim, ingres do katedry odbył 27 lipca 1760 r.
Jako stronnik Sasów działalność kościelną podporządkował polityce. Ponad interesami wiary i Kościoła stawiał zawsze sprawy kraju. Prowadził świecki tryb życia. Zwalczał wpływy rosyjskie w Polsce, wypominał Kurii Rzymskiej jej milczenie po uprowadzeniu i wywiezieniu przez Repnina biskupów polskich. Był przeciwnikiem Stanisława Augusta Poniatowskiego i jednym z przywódców konfederacji barskiej. W 1769 r. stanął na czele Generalności - rządu powstańczego, który miał siedzibę w Białej. Po ogłoszeniu bezkrólewia (22 października 1770 r.)  przestrzegał przed rozbiorem Rzeczypospolitej. Był prawdopodobnie inicjatorem porwania króla przez Kazimierza Pułaskiego (3 listopada 1771 r.). Wszedł do komitetu, wyłonionego przez Generalność do pertraktacji warunków kapitulacji konfederatów. W październiku 1772 r. został porwany przez kozaków i odstawiony do Warszawy. Pogodził się z królem, ale na dłuższy czas odsunął się od życia politycznego.
W latach 1780, 1782, 1784 i 1786 był wybierany przewodniczącym sądu sejmowego. 13 sierpnia 1789 r. podpisał akt konfederacji Sejmu Czteroletniego. Był zwolennikiem Konstytucji 3 Maja. Po wkroczeniu Rosjan w 1792 r. przekonywał króla, by objął dowództwo nad wojskiem i walczył w obronie konstytucji. Przed prześladowaniami targowiczan schronił się do Husiatyna w Galicji. Po drugim rozbiorze diecezja kamieniecka została skasowana przez zaborcę, który skonfiskował również dobra kapitulne i biskupie. Przebywając w Galicji, prowadził Krasiński propagandę na rzecz insurekcji kościuszkowskiej.
Ostatnie lata życia spędzał w Krasnem, Warszawie i rzadziej w Galicji. Zmarł w Krasnem i tam, w podziemiach miejscowego kościoła został pochowany. W 1843 r. wnuk stryjeczny Wincenty Krasiński postawił mu w kościele w Krasnem pomnik marmurowy z posągiem naturalnej wielkości.
BIBLIOGRAFIA:
1. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, s. 226.
2. Wacław Szczygielski, Krasiński Adam Stanisław h. Ślepowron (1714-1800), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XV, Kozłowska Zofia - Kubacki Stanisław, Wrocław 1970, s. 160-166.

Józef Sawa - Caliński 

Józef Sawa-Caliński (ur. ok. 1736 r. w Stepaszkach nad Bohem, zm. 7 ub 8 maja 1771 r.) - jeden z przywódców konfederacji barskiej, bohater poematów Juliusza Słowackiego.
Syn kozackiego pułkownika Sawy Czałego (zm. 1741), dowódcy nadwornych kozaków hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego w Niemirowie, nobilitowanego za panowania Augusta II Mocnego i nieznanej z nazwiska szlachcianki. Był wychowany na północnym Mazowszu, w ziemi zawkrzeńskiej.
Na początku konfederacji utworzył oddział w sile 2000 ludzi, walczący na Mazowszu, Podlasiu, Pomorzu oraz w innych rejonach dawnej Rzeczpospolitej (docierał pod Kalisz, Sieradz, Radom, Lublin). Jako jedną ze swoich baz wykorzystywał zamek w Szreńsku. Brawurowymi akcjami zyskał wielką popularność wśród rzesz szlacheckich, które obrały go w 1770 r. regimentarzem płockim, a potem marszałkiem wyszogrodzkim. Do znanych żołnierzy Józefa Sawy-Calińskiego należeli Antoni Madaliński i Jan Kuźma, jeden z porywaczy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Marszałek brzeski litewski konfederacji, starosta lachowicki Onufry Gniewomir Bęklewski przez pewien czas połączył swój oddział z oddziałem Józefa Sawy-Calińskiego. Do swojego oddziału zaciągnął Sawa-Caliński wielu Kurpiów, źródła mówią nawet o sześciuset.
26 kwietnia 1771 r., okrążony przez Rosjan pod Szreńskiem, został ciężko ranny w czasie walk. Wyniesiony przez towarzyszy z pola walki i ukryty w lasach, następnego dnia został ujęty przez Rosjan. Przewieziony najpierw do Przasnysza, następnie w okolice Warszawy (Praga), gdzie zerwał bandaże i zmarł z upływu krwi. Niektóre źródła podają, że Sawa zmarł w Przasnyszu. Według Jędrzeja Kitowicza "pochowano go w polu pod figurą bez wszelkiego obrządku kościelnego pod Przasnyszem". Istniejący dziś krzyż kamienny w Klewkach z 1936 r., fundacji F. I. Bieńkowskich, wniesiony na miejscu dawniejszej figury, wskazuje się jako domniemane miejsce pochówku sławnego konfederata. Po śmierci Sawy dowództwo przejął Józef Czachorowski.
Sawa-Caliński był bohaterem wielu utworów literackich - poematów: Beniowskiego i Snu srebrnego Salomei Juliusza Słowackiego; powieści: Pamiątki JPana Seweryna Soplicy, cześnika parnawskiego (1839) Henryka Rzewuskiego; pieśni (m.in. Piosenka o Drewiczu) i dum (Duma o Sawie zanotowana przez Oskara Kolberga).
9 listopada 2017 r. został zarządzeniem zastępczym wojewody mazowieckiego patronem ulicy na terenie dzielnicy Bielany w Warszawie w miejsce Antoniego Parola. Jednak 29 maja 2018 r. zarządzenie to uchylił Wojewódzki Sąd Administracyjny. Sawa-Caliński patronuje ulicy w Krakowie (w dzielnicy Nowa Huta).
BIBLIOGRAFIA
1. Piotr Kaszubowski, O Sawie, "Tygodnik Przasnyski", nr 49 z 6.12.2016, s. 19.
2. Jędrzej Kitowicz, Pamiętniki do panowania Augusta III i Stanisława Augusta, Poznań 1840, s. 232-235.
3. Wiesław Majewski, Kurpie w konfederacji barskiej. Na 225 rocznicę konfederacji barskiej, "Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego", R. 7, 199,3, s. 97-100.
4. Wacław Szczygielski, Sawa Caliński Józef, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXV: Sapieha Jan - Schroeder Eliasz, Warszawa-Kraków 1994, s. 273-278.